Het huwelijk
Traditie en gebruiken
Pusaka Huinelo
Cari tunangan.
Alvorens in het huwelijksbootje te kunnen stappen zullen er toch twee partners moeten zijn. Nou, dat zoeken naar elkaar noemt men "cari tunangan". Over de omgang tussen jongens en meisjes deed men vroeger in de Molukken niet zo geweldig moeilijk hoor. Natuurlijk waren er regels, maar juist die regels maakten niet alleen de officiële kennismaking tussen de jeugd onderling - van een zelfde of verschillende dorpen - mogelijk maar bevorderde die ook. Hierbij moeten we wel even de aantekening maken dat het absoluut ondenkbaar was dat jongelui van de Pata Siwa groep een vriendschappelijke betrekking aanknoopten met de Pata Lima jeugd. Laat staan dat er echtverbintenissen tussen de groepen tot stand kwamen. Gewoon een kwestie van de zeer oude controverse tussen de Siwa's en de Lima's. We zijn er overigens van overtuigd, dat de hedendaagse jeugd helemaal niet meer met dat probleem worstelt.
Zodra de jeugd de puberteitsjaren is gepasseerd wordt ze in twee groepen verdeeld nl. MUNGARÉ en JOJARO respectievelijk jongens en meisjes. Beide groepen hebben een zelf gekozen woordvoerder of kepala, die ingeschakeld wordt bij het organiseren van officiële en onofficiële ontmoetingen. Dat de titels "Kepala Mungare" en "Kepala Jujaro"geen verzinsels zijn, ontsproten aan de fantasie van een stel "late pubers" moge blijken uit het feit dat de jongeman of jongedame officieel worden ontvangen en gehoord door het dorpsbestuur. De instelling is in ons dorp Makariki nog steeds actief en behoort voorlopig nog niet tot de antiquiteiten. Maar .......... terug naar tempo dulu. De omgang tussen beide groepen was en is, we zeiden het reeds, aan een aantal regels gebonden waaruit weer enige gebruiken voortvloeiden, die we hierna vermelden.
Ana-ite.
Een goede vertaling voor bovengenoemd woord hebben wij niet kunnen vinden, misschien betekend het wel "kinderspel". In ieder geval zit er ANA(K) in en dat is een kind nietwaar? Wat er mee bedoeld wordt weten we wel, dat hebben we je al bij de inleiding verteld, namelijk een samenkomst. Dit spel werd niet als zodanig in Makariki gespeeld en zou dus buiten de context van dit boek vallen, ware het niet dat het een goed idee geeft van de eerder genoemde regels. Beide groepen komen somewhere in het dorp samen. Het klimaat brengt men dat dit zich altijd in de buitenlucht afspeelt. Het ligt in de bedoeling de gevoelens voor elkaar op subtiele wijze kenbaar te maken en maakt daarbij gebruik van sirih-dozen. In de doos van de jongens is onder de sirih-bladeren een aantal koperen- of zilveren ringen verstopt. (symbool van verbondenheid met de meisjes) In de doos van de meisjes zijn het schelparmbanden.
Het eigenlijk ritueel speelt zich af terwijl beide groepen tegenover elkaar zitten. Een meisje opent het spel door te zingen: "Geef je sirih-doos maar gauw aan ons". Eén der jongens antwoordt al zingende: "De doos is gereed". Vervolgens wisselen beide hun sirih-doos, wrijven deze langs hun gezicht en geven hem dan in eigen groep door aan een ander. Die persoon mag, op straffe van een boete, de doos in geen geval neerzetten. De boete bestaat uit ringen, respectievelijk armbanden. De vriend - ontvanger van de doos - zingt op zijn beurt: "Wanneer iemand je vraagt om te trouwen zegt het dan aan mij". Het tweede meisje beantwoordt zingende: "Ik ben nog jong, ik ben nog maagd en nog lang geen bruid". Nu is de jongen weer aan slag en zingt: "Ik vraag slechts, dat er nog geen bruidegom is doet niet ter zake". Het klinkt, in onze moderne samenleving in Nederland, misschien allemaal wat gemaakt en moeilijk. Maar vergeet niet dat het evenement door de deelnemers, is een uithoek van de wereld, met veel plezier wordt gespeeld.
Na de hiervoor omschreven aanloop gaan de meisjes over in koor met: "het is met ons als met de ouderen, wij volgen de adat, zoals het behoort". Waarop de jongens zingende antwoorden: "Wij hopen op een snel en gunstig antwoord. Zo niet, geef ons niet de schuld voor je toekomstige ellende". Opnieuw komen de meisjes met een melodieus repliek: "Wij vragen aan de jongens, mocht je bruidegom worden, hou het niet stil, verberg het niet maar deel het ons mee". Het zangspel gaat zo door to aan het ochtendgloren. Dan geeft men elkaar de dozen terug en begint aan een gezamenlijke maaltijd. De eterij is door de meisjes van tevoren verzorgd. De rest van de dag, tot een uur of vier, wordt onder gezang en gepraat doorgebracht. Vervolgens gaan beide groepen al zingende naar de rand van het dorp, tot het eerste de beste beekje of riviertjes. De jongens steken dit over en strekken op de andere oever eerst nog even de moede leden. De meisjes blijven op de eerste oever maar delen op de valreep nog wel even wat extra snoeperijen uit. Ondertussen wensen ze elkaar al zingende, een goede reis toe en vragen wanneer de volgende ontmoeting zal plaats vinden.
Resultaat ..........., na enige weken bezoekt de gehele meisjesgroep het dorp van de jongens, alwaar een feestmaal staat te wachten. Als iedereen de buik vol heeft wordt de dag verder - ook weer tot een uur of vier - gekort met muziek en zang. Na vieren reizen de dames af, uiteraard met geschenken van de heren. Zoiets is natuurlijk wel even iets ander dan een avondje "disco" om dat grietje te versieren. Eén ding is zeker, de ouwelui van deze jongelieden in Tanah Air Kita (ons vaderland) zaten niet in ongerustheid omdat ze heel toevallig van de escapades van hun kroost op de hoogte waren. Maar ja, het is natuurlijk wel even wennen.
Makan patita.
De vertaling van boven omschreven titel luidt: "op een rijtje gezeten eten". Oorspronkelijk de omgangsvorm van de Pata Siwa tieners en twens, is het gebruik uitgegroeid tot dé nationale sport van alle Molukkers, jong en oud, de picknick. Het woord "makan" kennen jullie allemaal we, het betekend simpel .....eten, en ATITA is "op een rij gezeten", dus krijg je zoiets als "in rijen aan de dis gezeten". Meestal laat men de happening aan het strand plaatsvinden.
Men sjouwt dan een groot aantal tikars (ligmatten) naar de zeezijde, spreidt ze uit, nog wat pisangbladeren erop bij wijze van tafelkleed en je kunt het eten uitstallen. In plaats van tikars voldoen de bladeren van een klapperboom ook heel goed, kijk maar op de foto's'. De jongens zaten aan de ene zijde en de meisjes aan de andere. Ook hier werd gemusiceerd en gezongen, waarna het geheel werd besloten met een gezamenlijk bad in zee. Onder veel gejuich en gejoel probeerden de jongens de meisjes nat te gooien. Dat lukte natuurlijk altijd, zij het dan met een nat pak voor de knapen. Het "makan patita" is tot op de huidige dag een populaire bezigheid gebleven al wordt het allang niet meer alleen door de mongaré's en de jojaro's gedaan.
Duurzame verbintenissen.
Niet alle omgang tussen jongens en meisjes moest of moet persé eindigen in een blijvende verbintenis, het huwelijk. Oh neen, er waren en zijn een aantal restricties die zoiets zelf onmogelijk maken Een huwelijk tussen broers en zusters is uitdrukkelijk verboden vanwege incest. En aangezien je pèla's worden beschouwd al je eigen broers en zusters is om die reden een huwelijk tussen PÈLA-KERAS genoten uitgesloten. Trouwens echtverbintenissen met familie en verwanten binnen de Mata Rumah en zelfs binnen de Soa zijn niet gewenst. Dat noemt men namelijk "ikan makan ikan" (vis eet vis), er is echter één uitzondering die de regel bevestigt, een cross-cousin huwelijk.
Cross-cousin huwelijk.
Het cross-cousin huwelijk is een echtverbintenis tussen neef en nicht, van één der beide ouders de broer - zus relatie bezitten. De overige nichten en neven kunnen het gevoeglijk vergeten. Dus om vergissingen ui te sluiten: Stel, er zijn drie broers en drie zusters uit één gezin, die alle zes meerdere huwbare kinderen hebben. Hiervan is het maar voor één neef en één nicht mogelijk met elkaar te huwen. We zijn er nog niet, want bij zo'n verbintenis zijn er twee soorten nl. 1. Het gewone huwelijk en 2. Het exclusieve huwelijk. Het verschil zit hem erin dat in het eerste geval de bruidegom altijd de zoon is van een broer en zijn bruid een dochter van zijn vaders zuster. In het tweede geval is de bruidegom altijd de zoon van een zuster en zijn bruid een dochter van moeders broer. Wij hebben begrepen dat het tweede geval, het exclusieve cross-cousin huwelijk, minder - of niet - gewenst is in de Molukken. Elders in de Pacific, het Verre Oosten, wordt hieraan juist de voorkeur gegeven. Waarom men in de Molukken kiest voor optie 1, het gewone cross-cousin huwelijk, is ons niet duidelijk en wat de criteria is weten we helaas niet.
Bij een "gewoon cross-cousin-huwelijk" wordt de bruidegom door zijn tante en zijn nicht (resp. zijn schoonmoeder en zijn bruid) aangesproken met: DEÜ MAKAWALO en het nichtje door haar om en haar neef (resp. haar schoonvader en haar bruidegom) met REU MAKAWALO. Het opvallende is dat het meisje, het nichtje, haar neef ten huwelijk mag vragen, omgekeerd - dus door de jongen - is dat niet geoorloofd. De toestemming van een dergelijke verbintenis wordt omschreven met de woorden: "Supaya bisa ganti Uwa (tante) punya tempat". (letterlijk: om tante's plaats te kunnen innemen). Eerlijk gezegd, de strekking van deze omschrijving ontgaat ons ten enen male, we snappen er geen barst van.
Bij het "exclusieve cross-cousin-huwelijk" is het anders. Hier worden de aanstaande bruid en bruidegom, nicht en neef, ANAK MAKAIN genoemd. Onderling spreken de kinderen elkaar aan met KAU. In dit geval heet de familie van de bruidegom MALAMAIT, en die van de bruid: TAULI. Het is maar dat je het weet. De vooruitziende blikken van de voorouders mogen blijken uit het feit dat ze een maatregel troffen tegen verdere inteelt. Want de adat verbiedt hier dat vrouwen uit de Malamait trouwen met mannen uit de Tauli. Nikah. Hoewel nikah dezelfde betekenis heeft als kawin (huwelijk), wordt het laatste in het moderne Indonesisch toch min of meer als "kasar" (grof) gekwalificeerd. We zullen ons echter toch van het laatste woord blijven bedienen, louter omdat in de Molukken de gebruikelijke soorten van echtverbinding hiermee worden aangeduid. Want je dat misschien niet verwacht waar naast de cross-cousin verbintenissen kun je in de Molukken nog op een drietal andere manieren aan een wettige echtgenoot of echtgenote komen:
Even terzijde, misschien dat je hier iets mee kunt doen)
zo omstreeks 1930 werd er in Ambon onder de trouwlustigen een enquête
gehouden. Doel: Het vaststellen van de gemiddelde leeftijd der huwelijkskandidaten.
Daar rolt uit dat de bruidegom in die jaren tussen de 23 en 24 jaar oud
was. De bruid had de aanminnige leeftijd van ca. 21 à22 jaren bereikt.
Kawin minta. Letterlijk vertaald krijg je in goed Nederlands: "Huwelijksaanzoek".
Maar in tegenstelling tot de rood-wit-blauwe zeden en gewoonten gaat het
aanzoek niet uit van de jonge, maar van zijn pa en ma. De ouders van de
knaap mogen volgens de traditie alleen de hand van het meisje vragen, als
de jong in staat wordt geacht de HARTA MAS KAWIN (bruidsschat) te kunnen
voldoen. Die bruidschat is een verplichting - veelal per dorp voorgeschreven
- welke kan variëren door onderhandeling en de sociale status van de
bruid. Heeft de laatste "blauw bloed" in haar aderen, dus is zij BANGSAWAN
(adel) - bijvoorbeeld de dochter van een Radja - dan valt de bruidschat
prompt hoger uit. Kwaliteit moet je tenslotte overal betalen (Een omschrijving
van de bruidschat volgt later).
Kan de knaap aan de eisen voldoen dan wordt er een familieraad belegd waarin de antecedenten van het meisje (in mindere mate ook die van haar ouders) aan een minutieus onderzoek worden onderworpen. Na gewogen en niet te licht te zijn bevonden, wordt er een delegatie samengesteld om het aanzoek te gaan doen. Zoiets noemt men MASUK SUARA (de stem binnen brengen). Het gezelschap gaat op bezoek bij de ouders van het meisje om te vragen wanneer zij het officiële aanzoek mogen komen doen. MINTA PASIAR heet dit verzoek. In Makariki wordt tijdens de Minta Pasiar een bord aangeboden, de PIRING BUKA PINTU; (het bord wat de deur moet openen). De delegatie die is samengesteld uit de ouders, een woordvoerder en enige familieleden, wordt naar huis gestuurd met de mededeling dat men het antwoord schriftelijk zal toezenden.
Wordt de toegezegde brief, met de datum van de pasiar binnen een weekt ontvangen, weet men dat het aanzoek zal worden afgewezen. Men is echter toch verplicht op de ontvangen uitnodiging in te gaan "sebab harus pergi, ikut adat (de adat moet gevolgd worden). Moet je echter wat langer op de uitnodiging wachten (TAHAN SUARA), is het duidelijk dat het aanzoek zal worden geaccepteerd. Na het minta pasiar heeft de familie van het meisje snel een ontvangstcommissie gevormd, bestaande uit de ouders, enige familieleden en - hoe kan het anders - een woordvoerder. Op de vastgestelde dag gaat de delegatie op weg naar het huis van de toekomstige bruid. Voor de deur aangekomen begint de woordvoerder - na eerst net als Sinterklaas, op de deur te hebben gebonkt - met het opsommen van de TEUN, de naam van de Mata Rumah en de familieconnecties van de meute op de stoep, en verzoekt om binnen gelaten te worden. Dat gebeurt.
En na de nodige consumpties te hebben genoten en het klimaat te hebben geprezen vraagt de woordvoerder van de gastheer naar de reden van het bezoek. Het is dan aan de woordvoerder van de gasten om - onder het aanbieden van duizend en één verontschuldigingen - het officiële aanzoek te doen. Zo'n speech noemt men een PASAWALI, waarin naast het aanzoek ook de buitengewone kwaliteiten van de bruidegom in-spé worden aangeprezen. De ontvangende ouders - it's all in the game - tonen hun verbazing. Maar via hun woordvoerder geven ze de SUARA BAIK (toestemming) en meteen een MINTA BERKENAL, vragen om kennismaking, met de aanstaande bruidegom.
Hierna kunnen er twee dingen gebeuren, dat wil zeggen, het één A) of het ander (B).
A.
Na de verzekering dat de trouwdatum zo spoedig mogelijk zal worden vastgesteld, verzoeken de gasten om naar huis te mogen gaan, het MINTA PATAE. Na enige tijd wordt er dan nogmaals een bezoek afgelegd, BAKU KENALAN ( kennismaking) geheten. Want tijdens deze gelegenheid brengt met de aanstaande bruidegom mee om hem zogenaamd voor te stellen aan zijn toekomstige bruid. Nu steekt de woordvoerder van het ontvangstcomité een pasawali af, waarin bedekt op de bruidsschat wordt gezinspeeld.
De ene speech lokt de andere uit, dus nu is de kant van de jongen weer aan slag. Na de pasawali's volgt een bespreking over de HARTA KAWIN, de bruidsschat. Vervolgens wordt het meisje, gekleed in het "Jojaro-kostuum" (sarong, baju en kain salele) binnengeroepen en worden de jongelui officieel aan elkaar voorgesteld. Het paartje gaat daarna, hand in hand, op de knieën voor de ouders van het meisje en vraagt vergiffenis voor bedreven zonden en een zegen voor het huwelijk. Dit ritueel wordt herhaald bij de ouders van de jongen. Het bezoek wordt besloten met een gezamenlijke maaltijd.
B.
Het meisje wordt binnen geroepen waarna haar, in het bijzijn van de ouder van de jonge, officieel gevraagd wordt of zij met de knaap wil trouwen. Als men er achter wil komen of ze zich wel bewust is van de consequenties van een huwelijk, worden er nog een aantal vragen gesteld. Pas daarna wordt de jongen binnen geroepen - de arme kerel heeft al die tijd buiten moeten wachten - die eveneens de nodige, of onnodige vragen moet beantwoorden. Is het examen achter de rug, keert men huiswaarts.
Na afloop van het bovenomschreven adatritueel mag de jongen MASUK-KELUAR (in- en uitlopen) bij de woning van het meisje. Meestal volgt het huwelijk dus al na één of twee maanden. De verloofden gaan, in het bijzijn van hun getuigen en familieleden, bij de Burgerlijke Stand aantekenen oftewel in ondertrouw. De ambtenaar van de Burgerlijke Stand reikt hierbij de SURAT BERSUMPAH (akte met de trouwbelofte), ook wel de SURAT FIRGUAR genoemd, uit. De TANGGAL BERSUMPAH (trouwdatum) ligt dan vast. In het geval men een verlovingsfeest wenst te vieren, vindt dat plaats ten huizen van het meisje en wordt bekostigd door haar vader en moeder.
Eén of twee dagen voor het trouwen worden de ouders van de bruid eindelijk verblijd met de bruidsschat, met vele "pasawali's", in de bahasa tanah, ten hunne huize wordt afgeleverd. Op de trouwdag gaan de bruid en bruidegom - plus familie en genodigden naar het gemeentehuis. De ouders van de bruid voorop, gevolgd door twee tante's van de bruidegom. Daarna het bruidspaar en getuigen, gevolgd door de rest, eerst de vrouwen en als laatsten de mannen. Hierna volgt de kerkelijke inzegening met als sluitstuk de bruidstafel. De gezamenlijke maaltijd vindt bijna altijd plaats in het huis van de ouders van de bruid, die de ceremonie organiseren. Het eigenlijke bruiloftsfeest is voor rekening van de vader van de bruidegom.
Kawin lari.
Deze huwelijksvorm wordt ook LARI BINI genoemd, wat dan betekent dat je er met een mooie poos tussen uitgaat om je zonder de ouderlijke zegen in het huwelijksbootje te storten. Het woord "lari" staat voor weglopen, bini voor echtgenote en kawin voor trouwen. Zo nu ben je weer helemaal bij. In gewoon Nederlands heet het "schaken". Op het eerste gezicht lijkt het een wat minder elegante manier om je een "wettige" echtgenote aan te meten. Maar voorlopig is het wel één van de meest populaire manieren in het huwelijk te treden. Dat heeft uiteraard zijn redenen. We noemen als voorbeeld het omzeilen van een aantal onderhandelingen en ceremoniën. Er komt ook nog bij, dat het hier van volledig geaccepteerd adatgebeuren betreft en daardoor toch ook weer geboden aan bepaalde regels.
Als de ouders van het meisje geen toestemming verlenen voor een huwelijk, ook al is er door onvoorzichtigheid al een kind of sprake van zwangerschap, zal de jongen over niet veel meer mogelijkheden beschikken dan om zijn toekomstige vrouw te schaken. Voordat het zover is, heeft het meisje, uiteraard volledig van de schakingsplannen op de hoogte, al dagen van te voren haar bezittingen stukje bij beetje bij vriendinnen ondergebracht. Op een vastgesteld tijdstip - bij voorkeur 's nachts - zal de jongen met behulp van vrienden, het meisje uit haar ouderlijke woning afhalen. Alvorens deze het huis heimelijk verlaat, legt ze een briefje onder haar hoofdkussen of op tafel, waarin ze de naam van haar minnaar vermeldt en melding maakt dat ze door hem geschaakt is. Het is natuurlijk wel zaak dat de ouder het briefje niet voortijdig ontdekken. Want dan loop je kans dat pa - compleet met jachtgeweer - de achtervolging inzet (Wij waren hiervan getuige bij ene familie Gaspers. Gelukkig bleek de voorsprong van het jonge stel te groot. Uiteindelijk was er ook in dit geval sprake van een happy-end. red).
Na het schaken wordt het meisje ondergebracht bij familie of vrienden van de jongen. Die behoren natuurlijk een onverdachte reputatie te hebben en onbekend te zijn bij de ouders van het meisje. De jongen keert terug naar zijn eigen huis maar zorgt er voor dat binnen 24 uur een getrouwde en vertrouwde tussenpersoon naar de ouders van zijn geliefde wordt gestuurd. Deze tussenpersoon gaat het bericht brengen dat er een deputatie van de schaker's ouders zal komen om een drietal zaken te regelen, te weten:
1. BIKIN BAIK (het goedmaken).
2. BIKIN DAMAI (vredestichten).
3. MINTA AMPUN (vergeving vragen).
Gewoonlijk wordt een dergelijke "postiljon d'amour" niet ontvangen. Maar de man laat in ieder geval een teken achter met de boodschap dat hij langs geweest is. De eerder genoemde deputatie gaat zonder nader bericht op weg en steekt, voor de deur van des deerne's ouderlijke woning een pasawali af. Zoals gebruikelijk begint die met de "teun" en eindigt met het verzoek om ontvangen te worden. Volgt er geen reactie, dan wordt de vertoning drie achtereen volgende dagen herhaald. Er zijn gevallen bekend dat men daarna de moed opgaf en stopte. Maar het komt ook voor dat men acht dagen later de voorstelling prolongeert. Mocht dat nog niet helpen komt men de derde week weer terug om de exercitie voor de laatste drie malen te herhalen.
Volgens de adat moet er nu een antwoord komen òf men wordt alsnog binnen gelaten òf er wordt een jongetje naar buiten gestuurd om de deputatie mede te delen dat het meisje oud genoeg is (18) om zonder toestemming te trouwen. Mocht het meisje die leeftijd nog niet hebben bereikt, blijven d jongelui, in concubinaat, bij de ouders van de jongen wonen tot ze 18 is en het huwelijk alsnog kan worden vertrokken. Meestal komt een echter wel tot een vergelijk en wordt het de dochter vergeven. Zelfs komt het voor dat de adat toch volledig wordt vervuld door het achteraf voldoen van de bruidsschat. In geval de wederzijdse ouders geen toestemming voor een echtverbintenis wensen te geven, probeert de jongen, alvorens over te gaan tot het schaken van het meisje, onderdak voor hen beiden te vinden bij een oom of tante van vaderszijde.
Bij de tante is het een vereiste dat deze ongehuwd is, anders kan zijn toekomstige vrouw de teun van zijn familie niet ontvangen. Dit zou althans in erfrechtelijke zin, kunnen leiden tot nare gevolgen voor zijn nageslacht. Kawin masuk. Letterlijk te vertalen met: INTROUWEN, maar men noemt deze huwelijksvorm ook MANUA en dat betekent DIENSTBAARHEID. Het is namelijk een verbintenis (soms met een tijdelijk karakter) waarbij de man niet alleen introuwt in de familie van het meisje, maar er ook afhankelijk van wordt. Om voor deze toch niet zo erg aantrekkelijke manier van trouwen - het is eigenlijk een onder toezicht "samenhokken" - te kiezen zijn er natuurlijk een aantal redenen op te noemen:
a). De jongen ziet geen kans om een bruidsschat aan te bieden;
b). De ouders van de jongen willen zijn uitverkorenen niet als schoondochter accepteren
c.) De ouders van het meisje willen, bij gebrek aan andere erfgenamen, kleinkinderen met HUN familienaam, het zogenaamde AMBIL ANAK
A en B zijn zonder meer manua. De jongeling trekt op een zeker tijdstip de stoute schoenen aan en begeeft zich naar het huis van zijn geliefde. Hij pakt zijn TATUMBU PAKAIAN (zijn bijeen gepakte kleren) en parkeert zichzelf in de directe omgeving van haar woning, op een zodanige plaats, dat één der huisgenoten bijna over hem heen moet vallen en zeker zal vragen wat hij komt doen. Aan de ouders van het meisje verzoekt hij dan te mogen blijven en verklaard het hoe en waarom. Trappen de ouders erin, gaat hij in concubinaat (samenwonen) leven, intern bij de schoonouders. Om zijn kost en inwoning te vergoeden moet hij als ANAK PUN PAI (vader van het kind) wel voor de ouders van zijn ANAK PUN MAI (moeder van kind) gaan werken en dat uiteraard zonder loon.
De beide titels krijgt het jonge stel opgeplakt, ofschoon ze nog geen kind hebben en er misschien wel nooit één zullen krijgen. Komen er kinderen dan dragen die de naam van de moeder en erven de rechten en plichten van de grootouders van moeders kant. De jonge vader behoudt zijn rechten op bezittingen van zijn ouders, maar zijn kinderen kunnen die nimmer erven, zij behoren tot een andere Mata Rumah.
C, zien de ouders of familie van de jongen onverhoopt toch nog kans in de loop der tijd de harta kawin te betalen, dan wordt hij samen met vrouwen en eventuele kinderen (die hem door de ouders van zijn vrouw werden terug geschonken), door zijn schoonvader terug gebracht naar zijn ouderlijk huis. Later kan het stel van daaruit alsnog in het huwelijk treden.
D. DAPAT LOKO, betrapt. Dit grapje is een truc die door de ouders van het meisje wordt toegepast zodra ze vermoeden dat de jongen niet vrijwillig mee zal werken aan de 'ambil-anak' procedure. Wat is het geval? De Mata Rumah van het meisje staat op het punt om in mannelijke lijn uit te sterven. De ouders hebben nu hun hoop gevestigd op de nakomelingen van de dochter. Maar, dan is het zaak dat ze wettelijk (volgens de adat) in bezit komen van de teun van de familie (i.v.m. het erfrecht). Ze zullen dus proberen haar aanstaande man in huis te lokken met de bedoeling hem te kunnen betrappen tijdens het plegen van ontuchtige handelingen met hun dochter. Lukt dit voornemen dan kunnen ze hem verplichten tot een samenleven onder toezicht van pa en ma, en dragen de nakomelingen de familienaam van de moeder. Ook een manier om aan rechtmatige erfgenamen te komen, ja toch?
Harta Mas Kawin.
Geregeld hebben wij het over de bruidsschat gehad, zonder aan te geven waar we nu eigenlijk over spreken. Daar gaan we bij deze iets aan doen.
In de titel hierboven is het woordje "mas" (goud) toegevoegd aan de betekenis van "bruidsschat". Je moet dat echter niet letterlijk nemen want, al mag de schat er qua waarde best wezen, er behoren geen gouden voorwerpen toe. De grootte is deels afhankelijk van de status van de betrokken familie, deels de financiële positie en deels van de lokale gebruiken. Hoewel in deze moderne tijd het gebruik verwatert, willen we je toch een idee geven hoe krom je vroeger moest liggen om aan een vrouw te komen. Bovendien is een verklaring van de symbolische betekenis van een deel van deHARTA KAWIN voor jullie toch wel van betekenis. Hier volgt een representatief voorbeeld van de bruidsschat in een Pata Siwa dorp:
1 (één) KAIN TAMPA (kain tempat tidur), een bedsprei bestaande uit een "blok" (ca. 35 m) KAIN PUTIH (witte katoen).
Symbolische betekenis: Dank voor de geboorte van de bruid, aan de Mata Rumah van haar vader;
1 (één) KAIN PATOLA (lap stof met slangendessin).
Symbolische betekenis: cidaku (lendendoek), het traditionele kledingstuk van de voorvaderen;
1 (één) BOTOL KO(O)LWATER (fles sopi, made in Maluku), deze fles vuurwater gaat samen met de kain patola. Beide geschenken zijn voor de vader van de bruid;
1 (één) KAIN BUKA-PINTU (lap stof).
Symbolische betekenis: vervanging van de deur van het huis van de bruid. Die deur kan dan niet meer gesloten worden voor de bruidegom;
1 (één) BOTOL SAGERU (fles palmwijn), gaat samen met de kain buka pintu;
1 (één) KAIN (O)OM of KAIN TEUN (lapstof van 8 el - ca. vijf en een halve meter - een lengte die in Makariki is voorgeschreven.
Symbolische betekenis: compensatie aan de "bapa tua" van de bruid;
1 (één) KAIN SUSU (witte - susu=melk - lap stof)
Symbolische betekenis: compensatie voor het zogen van de baby (bruid)
1 (één) BOTOL SAGERU (fles palmwijn), gaat samen met de kain susu. Beide presenten zijn bestemd voor de moeder van de bruid;
1 (één) KAIN SERANI (doopkleed)
Symbolische betekenis: compensatie voor de papa- en mama-serani (peetouders) van de bruid;
1 (één) BOTOL SAGERU (fles palmwijn) gaat samen met de kain serani. De twee presenten zijn bestemd voor de peetouders van de bruid;
1 (één) KAIN NEGERI of KAIN BERKAT (lap stof).
Symbolische betekenis: eerbetoon en zegenwens van de Saniri Negeri (dorpsraad)
1 (één) BOTOL KOLWATER (fles 'sopi' made in Maluku), gaat samen met de kain negeri. Beide giften zijn bestemd voor de dorpsraad. Dit is alleen van toepassing als de bruidegom uit een ander dorp afkomstig is.
Verder wordt de bruidsschat aangevuld met van te voren bedongen artikelen (in een hoeveelheid van negen of een veelvoud van negen. Betreft het een meisje uit een Pata Lima dorp, is het een stuk goedkoper omdat het er dan maar vijf zijn of een veelvoud van vijf) of bijvoorbeeld vee. De harta kawin in Makariki bestaat uit een vijftal onderdelen. Hierbij is de zogenaamde piring buka pintu niet opgeteld, omdat de schotel reeds bij het vragen om de hand van het meisje werd overhandigd.
1. HARTA BADAN, die kan bestaan uit de kain tampa, de kain patola en de kain susu, plus de bijbehorende flessen drank;
2. HARTA SAUDARA SERANI, een kain met een fles drank voor de peetouders van de bruid. (Als belofte ter betaling werd een zakdoek om de halzen van de Papa- en Mama-Serani geknoopt.
3. HARTA PERMERINTAH. een kain plus een fles drank voor de Radja.
4. HARTA NEGERI, een kain en een fles drank voor de Saniri Negeri
5. HARTA OOM, een kain van 8 el en een fles drank voor de oudste broer van de moeder van de bruid. Ook hier zijn er aanvullingen die vooraf bedongen worden.
Anak harta.
In tegenstelling met het "ambil anak", wat we omschreven bij kawin masuk, kennen we de anak harta. Bij het sluiten van een echtverbintenis zoals bijvoorbeeld kawin minta, kunnen de partijen overeenkomen om het eerstgeboren kind aan de ouders van de bruid af te staan. Dit kind, vrijwel altijd een jong, wordt geadopteerd en opgevoed door de grootouders van moederszijde. Het kind voert uiteraard moeders meisjesnaam. Indien het een jongen betreft is hij natuurlijk de rechtmatige erfgenaam. Anak sirih pinang.
Met de term wordt een buitenechtelijk kind bedoeld, dus het kind van een ongehuwde moeder. In de meeste gevallen wordt zo'n kind door de familie van de moeder erkend. Dat beperkt zich niet alleen tot het dragen van de familienaam, maar brengt ook het normale erfrecht met zich mee. Hati palane.
Al van oudsher kwam het regelmatig voor dat mannen om de een of andere reden stamverwante- of pèla-dorpen bezochten. Werd er in zo'n dorp een feest georganiseerd, kon je er vrijwel zeker van zijn dat 's avonds de Mako-Mako (maro-dans) werd uitgevoerd. De mako-mako wordt, zoals je weet, om en om gedanst door mannen en vrouwen. Je kunt du spreken van "paren", zij het dat deze paren niet individueel op de dansplaats, bezig zijn, maar gezamenlijk, arm in arm, in een grote spiriaal ronddraaien. Die paren zijn elkanders "hati palane" - dit geldt ook voor een meedansend echtpaar - en vormen een vriendschapsband voor het leven. (in de meeste gevallen gaat het initiatief voor een dergelijke verhouding uit van de vrouw).
Beide partnes konden overigens in een ander dorp best nog een 'hati palane' hebben. Hoewel dat bij vrouwen niet vee voorkwam vanwege haar immobiliteit. Voor zover we weten heeft de verhouding niets te maken met een seksuele relatie. Nu doet zich het opmerkelijke feit voor dat, als een echtpaar gezamenlijk een dorp bezoekt waar hij of zij een 'hati palane' heeft, men dans met de hati palane, die altijd voorrang heeft boven de eigen levensgezel- of gezellin. De traditie is langzamerhand bijna verdwenen.
Sarong baju.
Eén van de meest belangrijke gebeurtenissen in de Molukse gemeenschap is de opname van het pas getrouwde meisje in de familiekring van de man. Het betekent het verkrijgen van de identiteit van de clan, de téun van de Mata Rumah van de man. Hiermede verwerft de vrouw een SUARA (stem) in de familie en rechten van een volwaardig en erkend lid van de clan. Tegenwoordig is ht een op zichzelf staand adat-ritueel, waarvoor men in Makariki de populaire term 'sarong baju' gebruikt. (Letterlijk vertaald: rok = bloes. de gebruikelijke traditionele damesmode uit grootmoederstijd).
In oeroude tijden echter, was het de eigenlijke huweljksvoltrekking, een vereiste voor een zichzelf respecterende vrouw. Na de kerstening werd het een verlengstuk van de kerkelijke inzegening. Het ritueel kan daarom ook alleen maar plaatsvinden nadat een wettige huwelijksverbintenis is gesloten. In het Indonesisch wordt een dergelijk huwelijk geaccentueerd door het woord: PERNIKAHAN (stam = nikah), in tegenstelling met het woord: PERKAWINAN (stam = kawin), wat namelijk een huwelijk "over de puthaak" of één zonder "boterbriefje" niet uitsluit.
De 'speaker' van de bruid begint direct hierna op luide toon in de streektaal met
zijn begroeting en dat klinkt dan als volgt:
Alvorens in het huwelijksbootje te kunnen stappen zullen er toch twee partners moeten zijn. Nou, dat zoeken naar elkaar noemt men "cari tunangan". Over de omgang tussen jongens en meisjes deed men vroeger in de Molukken niet zo geweldig moeilijk hoor. Natuurlijk waren er regels, maar juist die regels maakten niet alleen de officiële kennismaking tussen de jeugd onderling - van een zelfde of verschillende dorpen - mogelijk maar bevorderde die ook. Hierbij moeten we wel even de aantekening maken dat het absoluut ondenkbaar was dat jongelui van de Pata Siwa groep een vriendschappelijke betrekking aanknoopten met de Pata Lima jeugd. Laat staan dat er echtverbintenissen tussen de groepen tot stand kwamen. Gewoon een kwestie van de zeer oude controverse tussen de Siwa's en de Lima's. We zijn er overigens van overtuigd, dat de hedendaagse jeugd helemaal niet meer met dat probleem worstelt.
Zodra de jeugd de puberteitsjaren is gepasseerd wordt ze in twee groepen verdeeld nl. MUNGARÉ en JOJARO respectievelijk jongens en meisjes. Beide groepen hebben een zelf gekozen woordvoerder of kepala, die ingeschakeld wordt bij het organiseren van officiële en onofficiële ontmoetingen. Dat de titels "Kepala Mungare" en "Kepala Jujaro"geen verzinsels zijn, ontsproten aan de fantasie van een stel "late pubers" moge blijken uit het feit dat de jongeman of jongedame officieel worden ontvangen en gehoord door het dorpsbestuur. De instelling is in ons dorp Makariki nog steeds actief en behoort voorlopig nog niet tot de antiquiteiten. Maar .......... terug naar tempo dulu. De omgang tussen beide groepen was en is, we zeiden het reeds, aan een aantal regels gebonden waaruit weer enige gebruiken voortvloeiden, die we hierna vermelden.
Ana-ite.
Een goede vertaling voor bovengenoemd woord hebben wij niet kunnen vinden, misschien betekend het wel "kinderspel". In ieder geval zit er ANA(K) in en dat is een kind nietwaar? Wat er mee bedoeld wordt weten we wel, dat hebben we je al bij de inleiding verteld, namelijk een samenkomst. Dit spel werd niet als zodanig in Makariki gespeeld en zou dus buiten de context van dit boek vallen, ware het niet dat het een goed idee geeft van de eerder genoemde regels. Beide groepen komen somewhere in het dorp samen. Het klimaat brengt men dat dit zich altijd in de buitenlucht afspeelt. Het ligt in de bedoeling de gevoelens voor elkaar op subtiele wijze kenbaar te maken en maakt daarbij gebruik van sirih-dozen. In de doos van de jongens is onder de sirih-bladeren een aantal koperen- of zilveren ringen verstopt. (symbool van verbondenheid met de meisjes) In de doos van de meisjes zijn het schelparmbanden.
Het eigenlijk ritueel speelt zich af terwijl beide groepen tegenover elkaar zitten. Een meisje opent het spel door te zingen: "Geef je sirih-doos maar gauw aan ons". Eén der jongens antwoordt al zingende: "De doos is gereed". Vervolgens wisselen beide hun sirih-doos, wrijven deze langs hun gezicht en geven hem dan in eigen groep door aan een ander. Die persoon mag, op straffe van een boete, de doos in geen geval neerzetten. De boete bestaat uit ringen, respectievelijk armbanden. De vriend - ontvanger van de doos - zingt op zijn beurt: "Wanneer iemand je vraagt om te trouwen zegt het dan aan mij". Het tweede meisje beantwoordt zingende: "Ik ben nog jong, ik ben nog maagd en nog lang geen bruid". Nu is de jongen weer aan slag en zingt: "Ik vraag slechts, dat er nog geen bruidegom is doet niet ter zake". Het klinkt, in onze moderne samenleving in Nederland, misschien allemaal wat gemaakt en moeilijk. Maar vergeet niet dat het evenement door de deelnemers, is een uithoek van de wereld, met veel plezier wordt gespeeld.
Na de hiervoor omschreven aanloop gaan de meisjes over in koor met: "het is met ons als met de ouderen, wij volgen de adat, zoals het behoort". Waarop de jongens zingende antwoorden: "Wij hopen op een snel en gunstig antwoord. Zo niet, geef ons niet de schuld voor je toekomstige ellende". Opnieuw komen de meisjes met een melodieus repliek: "Wij vragen aan de jongens, mocht je bruidegom worden, hou het niet stil, verberg het niet maar deel het ons mee". Het zangspel gaat zo door to aan het ochtendgloren. Dan geeft men elkaar de dozen terug en begint aan een gezamenlijke maaltijd. De eterij is door de meisjes van tevoren verzorgd. De rest van de dag, tot een uur of vier, wordt onder gezang en gepraat doorgebracht. Vervolgens gaan beide groepen al zingende naar de rand van het dorp, tot het eerste de beste beekje of riviertjes. De jongens steken dit over en strekken op de andere oever eerst nog even de moede leden. De meisjes blijven op de eerste oever maar delen op de valreep nog wel even wat extra snoeperijen uit. Ondertussen wensen ze elkaar al zingende, een goede reis toe en vragen wanneer de volgende ontmoeting zal plaats vinden.
Resultaat ..........., na enige weken bezoekt de gehele meisjesgroep het dorp van de jongens, alwaar een feestmaal staat te wachten. Als iedereen de buik vol heeft wordt de dag verder - ook weer tot een uur of vier - gekort met muziek en zang. Na vieren reizen de dames af, uiteraard met geschenken van de heren. Zoiets is natuurlijk wel even iets ander dan een avondje "disco" om dat grietje te versieren. Eén ding is zeker, de ouwelui van deze jongelieden in Tanah Air Kita (ons vaderland) zaten niet in ongerustheid omdat ze heel toevallig van de escapades van hun kroost op de hoogte waren. Maar ja, het is natuurlijk wel even wennen.
Makan patita.
De vertaling van boven omschreven titel luidt: "op een rijtje gezeten eten". Oorspronkelijk de omgangsvorm van de Pata Siwa tieners en twens, is het gebruik uitgegroeid tot dé nationale sport van alle Molukkers, jong en oud, de picknick. Het woord "makan" kennen jullie allemaal we, het betekend simpel .....eten, en ATITA is "op een rij gezeten", dus krijg je zoiets als "in rijen aan de dis gezeten". Meestal laat men de happening aan het strand plaatsvinden.
Men sjouwt dan een groot aantal tikars (ligmatten) naar de zeezijde, spreidt ze uit, nog wat pisangbladeren erop bij wijze van tafelkleed en je kunt het eten uitstallen. In plaats van tikars voldoen de bladeren van een klapperboom ook heel goed, kijk maar op de foto's'. De jongens zaten aan de ene zijde en de meisjes aan de andere. Ook hier werd gemusiceerd en gezongen, waarna het geheel werd besloten met een gezamenlijk bad in zee. Onder veel gejuich en gejoel probeerden de jongens de meisjes nat te gooien. Dat lukte natuurlijk altijd, zij het dan met een nat pak voor de knapen. Het "makan patita" is tot op de huidige dag een populaire bezigheid gebleven al wordt het allang niet meer alleen door de mongaré's en de jojaro's gedaan.
Duurzame verbintenissen.
Niet alle omgang tussen jongens en meisjes moest of moet persé eindigen in een blijvende verbintenis, het huwelijk. Oh neen, er waren en zijn een aantal restricties die zoiets zelf onmogelijk maken Een huwelijk tussen broers en zusters is uitdrukkelijk verboden vanwege incest. En aangezien je pèla's worden beschouwd al je eigen broers en zusters is om die reden een huwelijk tussen PÈLA-KERAS genoten uitgesloten. Trouwens echtverbintenissen met familie en verwanten binnen de Mata Rumah en zelfs binnen de Soa zijn niet gewenst. Dat noemt men namelijk "ikan makan ikan" (vis eet vis), er is echter één uitzondering die de regel bevestigt, een cross-cousin huwelijk.
Cross-cousin huwelijk.
Het cross-cousin huwelijk is een echtverbintenis tussen neef en nicht, van één der beide ouders de broer - zus relatie bezitten. De overige nichten en neven kunnen het gevoeglijk vergeten. Dus om vergissingen ui te sluiten: Stel, er zijn drie broers en drie zusters uit één gezin, die alle zes meerdere huwbare kinderen hebben. Hiervan is het maar voor één neef en één nicht mogelijk met elkaar te huwen. We zijn er nog niet, want bij zo'n verbintenis zijn er twee soorten nl. 1. Het gewone huwelijk en 2. Het exclusieve huwelijk. Het verschil zit hem erin dat in het eerste geval de bruidegom altijd de zoon is van een broer en zijn bruid een dochter van zijn vaders zuster. In het tweede geval is de bruidegom altijd de zoon van een zuster en zijn bruid een dochter van moeders broer. Wij hebben begrepen dat het tweede geval, het exclusieve cross-cousin huwelijk, minder - of niet - gewenst is in de Molukken. Elders in de Pacific, het Verre Oosten, wordt hieraan juist de voorkeur gegeven. Waarom men in de Molukken kiest voor optie 1, het gewone cross-cousin huwelijk, is ons niet duidelijk en wat de criteria is weten we helaas niet.
Bij een "gewoon cross-cousin-huwelijk" wordt de bruidegom door zijn tante en zijn nicht (resp. zijn schoonmoeder en zijn bruid) aangesproken met: DEÜ MAKAWALO en het nichtje door haar om en haar neef (resp. haar schoonvader en haar bruidegom) met REU MAKAWALO. Het opvallende is dat het meisje, het nichtje, haar neef ten huwelijk mag vragen, omgekeerd - dus door de jongen - is dat niet geoorloofd. De toestemming van een dergelijke verbintenis wordt omschreven met de woorden: "Supaya bisa ganti Uwa (tante) punya tempat". (letterlijk: om tante's plaats te kunnen innemen). Eerlijk gezegd, de strekking van deze omschrijving ontgaat ons ten enen male, we snappen er geen barst van.
Bij het "exclusieve cross-cousin-huwelijk" is het anders. Hier worden de aanstaande bruid en bruidegom, nicht en neef, ANAK MAKAIN genoemd. Onderling spreken de kinderen elkaar aan met KAU. In dit geval heet de familie van de bruidegom MALAMAIT, en die van de bruid: TAULI. Het is maar dat je het weet. De vooruitziende blikken van de voorouders mogen blijken uit het feit dat ze een maatregel troffen tegen verdere inteelt. Want de adat verbiedt hier dat vrouwen uit de Malamait trouwen met mannen uit de Tauli. Nikah. Hoewel nikah dezelfde betekenis heeft als kawin (huwelijk), wordt het laatste in het moderne Indonesisch toch min of meer als "kasar" (grof) gekwalificeerd. We zullen ons echter toch van het laatste woord blijven bedienen, louter omdat in de Molukken de gebruikelijke soorten van echtverbinding hiermee worden aangeduid. Want je dat misschien niet verwacht waar naast de cross-cousin verbintenissen kun je in de Molukken nog op een drietal andere manieren aan een wettige echtgenoot of echtgenote komen:
| 1. KAWIN MINTA | De ouders van de jongen vragen de hand van het meisje zijner dromen aan haar ouders |
| 2. KAWIN LARI of LARI BINI | De jongen schaakt zijn meisje |
| 3. KAWIN MASUK | De jongen verlaat zijn eigen familie en trouwt in bij zijn schoonouders. |
Kan de knaap aan de eisen voldoen dan wordt er een familieraad belegd waarin de antecedenten van het meisje (in mindere mate ook die van haar ouders) aan een minutieus onderzoek worden onderworpen. Na gewogen en niet te licht te zijn bevonden, wordt er een delegatie samengesteld om het aanzoek te gaan doen. Zoiets noemt men MASUK SUARA (de stem binnen brengen). Het gezelschap gaat op bezoek bij de ouders van het meisje om te vragen wanneer zij het officiële aanzoek mogen komen doen. MINTA PASIAR heet dit verzoek. In Makariki wordt tijdens de Minta Pasiar een bord aangeboden, de PIRING BUKA PINTU; (het bord wat de deur moet openen). De delegatie die is samengesteld uit de ouders, een woordvoerder en enige familieleden, wordt naar huis gestuurd met de mededeling dat men het antwoord schriftelijk zal toezenden.
Wordt de toegezegde brief, met de datum van de pasiar binnen een weekt ontvangen, weet men dat het aanzoek zal worden afgewezen. Men is echter toch verplicht op de ontvangen uitnodiging in te gaan "sebab harus pergi, ikut adat (de adat moet gevolgd worden). Moet je echter wat langer op de uitnodiging wachten (TAHAN SUARA), is het duidelijk dat het aanzoek zal worden geaccepteerd. Na het minta pasiar heeft de familie van het meisje snel een ontvangstcommissie gevormd, bestaande uit de ouders, enige familieleden en - hoe kan het anders - een woordvoerder. Op de vastgestelde dag gaat de delegatie op weg naar het huis van de toekomstige bruid. Voor de deur aangekomen begint de woordvoerder - na eerst net als Sinterklaas, op de deur te hebben gebonkt - met het opsommen van de TEUN, de naam van de Mata Rumah en de familieconnecties van de meute op de stoep, en verzoekt om binnen gelaten te worden. Dat gebeurt.
En na de nodige consumpties te hebben genoten en het klimaat te hebben geprezen vraagt de woordvoerder van de gastheer naar de reden van het bezoek. Het is dan aan de woordvoerder van de gasten om - onder het aanbieden van duizend en één verontschuldigingen - het officiële aanzoek te doen. Zo'n speech noemt men een PASAWALI, waarin naast het aanzoek ook de buitengewone kwaliteiten van de bruidegom in-spé worden aangeprezen. De ontvangende ouders - it's all in the game - tonen hun verbazing. Maar via hun woordvoerder geven ze de SUARA BAIK (toestemming) en meteen een MINTA BERKENAL, vragen om kennismaking, met de aanstaande bruidegom.
Hierna kunnen er twee dingen gebeuren, dat wil zeggen, het één A) of het ander (B).
A.
Na de verzekering dat de trouwdatum zo spoedig mogelijk zal worden vastgesteld, verzoeken de gasten om naar huis te mogen gaan, het MINTA PATAE. Na enige tijd wordt er dan nogmaals een bezoek afgelegd, BAKU KENALAN ( kennismaking) geheten. Want tijdens deze gelegenheid brengt met de aanstaande bruidegom mee om hem zogenaamd voor te stellen aan zijn toekomstige bruid. Nu steekt de woordvoerder van het ontvangstcomité een pasawali af, waarin bedekt op de bruidsschat wordt gezinspeeld.
De ene speech lokt de andere uit, dus nu is de kant van de jongen weer aan slag. Na de pasawali's volgt een bespreking over de HARTA KAWIN, de bruidsschat. Vervolgens wordt het meisje, gekleed in het "Jojaro-kostuum" (sarong, baju en kain salele) binnengeroepen en worden de jongelui officieel aan elkaar voorgesteld. Het paartje gaat daarna, hand in hand, op de knieën voor de ouders van het meisje en vraagt vergiffenis voor bedreven zonden en een zegen voor het huwelijk. Dit ritueel wordt herhaald bij de ouders van de jongen. Het bezoek wordt besloten met een gezamenlijke maaltijd.
B.
Het meisje wordt binnen geroepen waarna haar, in het bijzijn van de ouder van de jonge, officieel gevraagd wordt of zij met de knaap wil trouwen. Als men er achter wil komen of ze zich wel bewust is van de consequenties van een huwelijk, worden er nog een aantal vragen gesteld. Pas daarna wordt de jongen binnen geroepen - de arme kerel heeft al die tijd buiten moeten wachten - die eveneens de nodige, of onnodige vragen moet beantwoorden. Is het examen achter de rug, keert men huiswaarts.
Na afloop van het bovenomschreven adatritueel mag de jongen MASUK-KELUAR (in- en uitlopen) bij de woning van het meisje. Meestal volgt het huwelijk dus al na één of twee maanden. De verloofden gaan, in het bijzijn van hun getuigen en familieleden, bij de Burgerlijke Stand aantekenen oftewel in ondertrouw. De ambtenaar van de Burgerlijke Stand reikt hierbij de SURAT BERSUMPAH (akte met de trouwbelofte), ook wel de SURAT FIRGUAR genoemd, uit. De TANGGAL BERSUMPAH (trouwdatum) ligt dan vast. In het geval men een verlovingsfeest wenst te vieren, vindt dat plaats ten huizen van het meisje en wordt bekostigd door haar vader en moeder.
Eén of twee dagen voor het trouwen worden de ouders van de bruid eindelijk verblijd met de bruidsschat, met vele "pasawali's", in de bahasa tanah, ten hunne huize wordt afgeleverd. Op de trouwdag gaan de bruid en bruidegom - plus familie en genodigden naar het gemeentehuis. De ouders van de bruid voorop, gevolgd door twee tante's van de bruidegom. Daarna het bruidspaar en getuigen, gevolgd door de rest, eerst de vrouwen en als laatsten de mannen. Hierna volgt de kerkelijke inzegening met als sluitstuk de bruidstafel. De gezamenlijke maaltijd vindt bijna altijd plaats in het huis van de ouders van de bruid, die de ceremonie organiseren. Het eigenlijke bruiloftsfeest is voor rekening van de vader van de bruidegom.
Kawin lari.
Deze huwelijksvorm wordt ook LARI BINI genoemd, wat dan betekent dat je er met een mooie poos tussen uitgaat om je zonder de ouderlijke zegen in het huwelijksbootje te storten. Het woord "lari" staat voor weglopen, bini voor echtgenote en kawin voor trouwen. Zo nu ben je weer helemaal bij. In gewoon Nederlands heet het "schaken". Op het eerste gezicht lijkt het een wat minder elegante manier om je een "wettige" echtgenote aan te meten. Maar voorlopig is het wel één van de meest populaire manieren in het huwelijk te treden. Dat heeft uiteraard zijn redenen. We noemen als voorbeeld het omzeilen van een aantal onderhandelingen en ceremoniën. Er komt ook nog bij, dat het hier van volledig geaccepteerd adatgebeuren betreft en daardoor toch ook weer geboden aan bepaalde regels.
Als de ouders van het meisje geen toestemming verlenen voor een huwelijk, ook al is er door onvoorzichtigheid al een kind of sprake van zwangerschap, zal de jongen over niet veel meer mogelijkheden beschikken dan om zijn toekomstige vrouw te schaken. Voordat het zover is, heeft het meisje, uiteraard volledig van de schakingsplannen op de hoogte, al dagen van te voren haar bezittingen stukje bij beetje bij vriendinnen ondergebracht. Op een vastgesteld tijdstip - bij voorkeur 's nachts - zal de jongen met behulp van vrienden, het meisje uit haar ouderlijke woning afhalen. Alvorens deze het huis heimelijk verlaat, legt ze een briefje onder haar hoofdkussen of op tafel, waarin ze de naam van haar minnaar vermeldt en melding maakt dat ze door hem geschaakt is. Het is natuurlijk wel zaak dat de ouder het briefje niet voortijdig ontdekken. Want dan loop je kans dat pa - compleet met jachtgeweer - de achtervolging inzet (Wij waren hiervan getuige bij ene familie Gaspers. Gelukkig bleek de voorsprong van het jonge stel te groot. Uiteindelijk was er ook in dit geval sprake van een happy-end. red).
Na het schaken wordt het meisje ondergebracht bij familie of vrienden van de jongen. Die behoren natuurlijk een onverdachte reputatie te hebben en onbekend te zijn bij de ouders van het meisje. De jongen keert terug naar zijn eigen huis maar zorgt er voor dat binnen 24 uur een getrouwde en vertrouwde tussenpersoon naar de ouders van zijn geliefde wordt gestuurd. Deze tussenpersoon gaat het bericht brengen dat er een deputatie van de schaker's ouders zal komen om een drietal zaken te regelen, te weten:
1. BIKIN BAIK (het goedmaken).
2. BIKIN DAMAI (vredestichten).
3. MINTA AMPUN (vergeving vragen).
Gewoonlijk wordt een dergelijke "postiljon d'amour" niet ontvangen. Maar de man laat in ieder geval een teken achter met de boodschap dat hij langs geweest is. De eerder genoemde deputatie gaat zonder nader bericht op weg en steekt, voor de deur van des deerne's ouderlijke woning een pasawali af. Zoals gebruikelijk begint die met de "teun" en eindigt met het verzoek om ontvangen te worden. Volgt er geen reactie, dan wordt de vertoning drie achtereen volgende dagen herhaald. Er zijn gevallen bekend dat men daarna de moed opgaf en stopte. Maar het komt ook voor dat men acht dagen later de voorstelling prolongeert. Mocht dat nog niet helpen komt men de derde week weer terug om de exercitie voor de laatste drie malen te herhalen.
Volgens de adat moet er nu een antwoord komen òf men wordt alsnog binnen gelaten òf er wordt een jongetje naar buiten gestuurd om de deputatie mede te delen dat het meisje oud genoeg is (18) om zonder toestemming te trouwen. Mocht het meisje die leeftijd nog niet hebben bereikt, blijven d jongelui, in concubinaat, bij de ouders van de jongen wonen tot ze 18 is en het huwelijk alsnog kan worden vertrokken. Meestal komt een echter wel tot een vergelijk en wordt het de dochter vergeven. Zelfs komt het voor dat de adat toch volledig wordt vervuld door het achteraf voldoen van de bruidsschat. In geval de wederzijdse ouders geen toestemming voor een echtverbintenis wensen te geven, probeert de jongen, alvorens over te gaan tot het schaken van het meisje, onderdak voor hen beiden te vinden bij een oom of tante van vaderszijde.
Bij de tante is het een vereiste dat deze ongehuwd is, anders kan zijn toekomstige vrouw de teun van zijn familie niet ontvangen. Dit zou althans in erfrechtelijke zin, kunnen leiden tot nare gevolgen voor zijn nageslacht. Kawin masuk. Letterlijk te vertalen met: INTROUWEN, maar men noemt deze huwelijksvorm ook MANUA en dat betekent DIENSTBAARHEID. Het is namelijk een verbintenis (soms met een tijdelijk karakter) waarbij de man niet alleen introuwt in de familie van het meisje, maar er ook afhankelijk van wordt. Om voor deze toch niet zo erg aantrekkelijke manier van trouwen - het is eigenlijk een onder toezicht "samenhokken" - te kiezen zijn er natuurlijk een aantal redenen op te noemen:
a). De jongen ziet geen kans om een bruidsschat aan te bieden;
b). De ouders van de jongen willen zijn uitverkorenen niet als schoondochter accepteren
c.) De ouders van het meisje willen, bij gebrek aan andere erfgenamen, kleinkinderen met HUN familienaam, het zogenaamde AMBIL ANAK
A en B zijn zonder meer manua. De jongeling trekt op een zeker tijdstip de stoute schoenen aan en begeeft zich naar het huis van zijn geliefde. Hij pakt zijn TATUMBU PAKAIAN (zijn bijeen gepakte kleren) en parkeert zichzelf in de directe omgeving van haar woning, op een zodanige plaats, dat één der huisgenoten bijna over hem heen moet vallen en zeker zal vragen wat hij komt doen. Aan de ouders van het meisje verzoekt hij dan te mogen blijven en verklaard het hoe en waarom. Trappen de ouders erin, gaat hij in concubinaat (samenwonen) leven, intern bij de schoonouders. Om zijn kost en inwoning te vergoeden moet hij als ANAK PUN PAI (vader van het kind) wel voor de ouders van zijn ANAK PUN MAI (moeder van kind) gaan werken en dat uiteraard zonder loon.
De beide titels krijgt het jonge stel opgeplakt, ofschoon ze nog geen kind hebben en er misschien wel nooit één zullen krijgen. Komen er kinderen dan dragen die de naam van de moeder en erven de rechten en plichten van de grootouders van moeders kant. De jonge vader behoudt zijn rechten op bezittingen van zijn ouders, maar zijn kinderen kunnen die nimmer erven, zij behoren tot een andere Mata Rumah.
C, zien de ouders of familie van de jongen onverhoopt toch nog kans in de loop der tijd de harta kawin te betalen, dan wordt hij samen met vrouwen en eventuele kinderen (die hem door de ouders van zijn vrouw werden terug geschonken), door zijn schoonvader terug gebracht naar zijn ouderlijk huis. Later kan het stel van daaruit alsnog in het huwelijk treden.
D. DAPAT LOKO, betrapt. Dit grapje is een truc die door de ouders van het meisje wordt toegepast zodra ze vermoeden dat de jongen niet vrijwillig mee zal werken aan de 'ambil-anak' procedure. Wat is het geval? De Mata Rumah van het meisje staat op het punt om in mannelijke lijn uit te sterven. De ouders hebben nu hun hoop gevestigd op de nakomelingen van de dochter. Maar, dan is het zaak dat ze wettelijk (volgens de adat) in bezit komen van de teun van de familie (i.v.m. het erfrecht). Ze zullen dus proberen haar aanstaande man in huis te lokken met de bedoeling hem te kunnen betrappen tijdens het plegen van ontuchtige handelingen met hun dochter. Lukt dit voornemen dan kunnen ze hem verplichten tot een samenleven onder toezicht van pa en ma, en dragen de nakomelingen de familienaam van de moeder. Ook een manier om aan rechtmatige erfgenamen te komen, ja toch?
Harta Mas Kawin.
Geregeld hebben wij het over de bruidsschat gehad, zonder aan te geven waar we nu eigenlijk over spreken. Daar gaan we bij deze iets aan doen.
In de titel hierboven is het woordje "mas" (goud) toegevoegd aan de betekenis van "bruidsschat". Je moet dat echter niet letterlijk nemen want, al mag de schat er qua waarde best wezen, er behoren geen gouden voorwerpen toe. De grootte is deels afhankelijk van de status van de betrokken familie, deels de financiële positie en deels van de lokale gebruiken. Hoewel in deze moderne tijd het gebruik verwatert, willen we je toch een idee geven hoe krom je vroeger moest liggen om aan een vrouw te komen. Bovendien is een verklaring van de symbolische betekenis van een deel van deHARTA KAWIN voor jullie toch wel van betekenis. Hier volgt een representatief voorbeeld van de bruidsschat in een Pata Siwa dorp:
1 (één) KAIN TAMPA (kain tempat tidur), een bedsprei bestaande uit een "blok" (ca. 35 m) KAIN PUTIH (witte katoen).
Symbolische betekenis: Dank voor de geboorte van de bruid, aan de Mata Rumah van haar vader;
1 (één) KAIN PATOLA (lap stof met slangendessin).
Symbolische betekenis: cidaku (lendendoek), het traditionele kledingstuk van de voorvaderen;
1 (één) BOTOL KO(O)LWATER (fles sopi, made in Maluku), deze fles vuurwater gaat samen met de kain patola. Beide geschenken zijn voor de vader van de bruid;
1 (één) KAIN BUKA-PINTU (lap stof).
Symbolische betekenis: vervanging van de deur van het huis van de bruid. Die deur kan dan niet meer gesloten worden voor de bruidegom;
1 (één) BOTOL SAGERU (fles palmwijn), gaat samen met de kain buka pintu;
1 (één) KAIN (O)OM of KAIN TEUN (lapstof van 8 el - ca. vijf en een halve meter - een lengte die in Makariki is voorgeschreven.
Symbolische betekenis: compensatie aan de "bapa tua" van de bruid;
1 (één) KAIN SUSU (witte - susu=melk - lap stof)
Symbolische betekenis: compensatie voor het zogen van de baby (bruid)
1 (één) BOTOL SAGERU (fles palmwijn), gaat samen met de kain susu. Beide presenten zijn bestemd voor de moeder van de bruid;
1 (één) KAIN SERANI (doopkleed)
Symbolische betekenis: compensatie voor de papa- en mama-serani (peetouders) van de bruid;
1 (één) BOTOL SAGERU (fles palmwijn) gaat samen met de kain serani. De twee presenten zijn bestemd voor de peetouders van de bruid;
1 (één) KAIN NEGERI of KAIN BERKAT (lap stof).
Symbolische betekenis: eerbetoon en zegenwens van de Saniri Negeri (dorpsraad)
1 (één) BOTOL KOLWATER (fles 'sopi' made in Maluku), gaat samen met de kain negeri. Beide giften zijn bestemd voor de dorpsraad. Dit is alleen van toepassing als de bruidegom uit een ander dorp afkomstig is.
Verder wordt de bruidsschat aangevuld met van te voren bedongen artikelen (in een hoeveelheid van negen of een veelvoud van negen. Betreft het een meisje uit een Pata Lima dorp, is het een stuk goedkoper omdat het er dan maar vijf zijn of een veelvoud van vijf) of bijvoorbeeld vee. De harta kawin in Makariki bestaat uit een vijftal onderdelen. Hierbij is de zogenaamde piring buka pintu niet opgeteld, omdat de schotel reeds bij het vragen om de hand van het meisje werd overhandigd.
1. HARTA BADAN, die kan bestaan uit de kain tampa, de kain patola en de kain susu, plus de bijbehorende flessen drank;
2. HARTA SAUDARA SERANI, een kain met een fles drank voor de peetouders van de bruid. (Als belofte ter betaling werd een zakdoek om de halzen van de Papa- en Mama-Serani geknoopt.
3. HARTA PERMERINTAH. een kain plus een fles drank voor de Radja.
4. HARTA NEGERI, een kain en een fles drank voor de Saniri Negeri
5. HARTA OOM, een kain van 8 el en een fles drank voor de oudste broer van de moeder van de bruid. Ook hier zijn er aanvullingen die vooraf bedongen worden.
Anak harta.
In tegenstelling met het "ambil anak", wat we omschreven bij kawin masuk, kennen we de anak harta. Bij het sluiten van een echtverbintenis zoals bijvoorbeeld kawin minta, kunnen de partijen overeenkomen om het eerstgeboren kind aan de ouders van de bruid af te staan. Dit kind, vrijwel altijd een jong, wordt geadopteerd en opgevoed door de grootouders van moederszijde. Het kind voert uiteraard moeders meisjesnaam. Indien het een jongen betreft is hij natuurlijk de rechtmatige erfgenaam. Anak sirih pinang.
Met de term wordt een buitenechtelijk kind bedoeld, dus het kind van een ongehuwde moeder. In de meeste gevallen wordt zo'n kind door de familie van de moeder erkend. Dat beperkt zich niet alleen tot het dragen van de familienaam, maar brengt ook het normale erfrecht met zich mee. Hati palane.
Al van oudsher kwam het regelmatig voor dat mannen om de een of andere reden stamverwante- of pèla-dorpen bezochten. Werd er in zo'n dorp een feest georganiseerd, kon je er vrijwel zeker van zijn dat 's avonds de Mako-Mako (maro-dans) werd uitgevoerd. De mako-mako wordt, zoals je weet, om en om gedanst door mannen en vrouwen. Je kunt du spreken van "paren", zij het dat deze paren niet individueel op de dansplaats, bezig zijn, maar gezamenlijk, arm in arm, in een grote spiriaal ronddraaien. Die paren zijn elkanders "hati palane" - dit geldt ook voor een meedansend echtpaar - en vormen een vriendschapsband voor het leven. (in de meeste gevallen gaat het initiatief voor een dergelijke verhouding uit van de vrouw).
Beide partnes konden overigens in een ander dorp best nog een 'hati palane' hebben. Hoewel dat bij vrouwen niet vee voorkwam vanwege haar immobiliteit. Voor zover we weten heeft de verhouding niets te maken met een seksuele relatie. Nu doet zich het opmerkelijke feit voor dat, als een echtpaar gezamenlijk een dorp bezoekt waar hij of zij een 'hati palane' heeft, men dans met de hati palane, die altijd voorrang heeft boven de eigen levensgezel- of gezellin. De traditie is langzamerhand bijna verdwenen.
Sarong baju.
Eén van de meest belangrijke gebeurtenissen in de Molukse gemeenschap is de opname van het pas getrouwde meisje in de familiekring van de man. Het betekent het verkrijgen van de identiteit van de clan, de téun van de Mata Rumah van de man. Hiermede verwerft de vrouw een SUARA (stem) in de familie en rechten van een volwaardig en erkend lid van de clan. Tegenwoordig is ht een op zichzelf staand adat-ritueel, waarvoor men in Makariki de populaire term 'sarong baju' gebruikt. (Letterlijk vertaald: rok = bloes. de gebruikelijke traditionele damesmode uit grootmoederstijd).
In oeroude tijden echter, was het de eigenlijke huweljksvoltrekking, een vereiste voor een zichzelf respecterende vrouw. Na de kerstening werd het een verlengstuk van de kerkelijke inzegening. Het ritueel kan daarom ook alleen maar plaatsvinden nadat een wettige huwelijksverbintenis is gesloten. In het Indonesisch wordt een dergelijk huwelijk geaccentueerd door het woord: PERNIKAHAN (stam = nikah), in tegenstelling met het woord: PERKAWINAN (stam = kawin), wat namelijk een huwelijk "over de puthaak" of één zonder "boterbriefje" niet uitsluit.
 |
 Schematische voorstelling van de gasten aan de tafel |
Het sarong baju ritueel behoeft niet persé
direct na de burgerljke huwelijksvoltrekking plaats te vinden. Dat betekent
echter wel dat het ingetrouwde meisje tot aan de uitvoering ervan geen
toegang heeft tot de Rumah Pusaka, het erfhuis of voorvaderlijke woning
en ook (nog) niet behoort tot de erkende leden van de familieclan.
Gebruikelijk is dat op de grote dag in het ouderlijk huis van de 'bruidegom'
- deze woning kan fungeren als Rumah Pusaka, mits het origineel niet
meer in het dorp aanwezig is - een bruidstafel wordt aangericht. Deze
bruidstafel is niet te vergelijken met de festiviteit tijdens het kawin
minta ceremonieel, omdat er geen sprake is van een feestmaal, maar van
een 'inwijdingsmaal'.
Aan dit maal - dat voorafgaat, wordt door het
kleden van de 'bruid' in de KAIN MANANU'O
(bestaand uit een zwart jakje - baadje - en de kain salele), nemen uitsluitend
de vrouwelijke Soaleden en enkele eregasten deel. Het aanrichten gebeurt
op de traditionele manier door in één van de vertrekken een aantal tikars
(lig-/zitmatten) op de vloer uit te spreiden, waarop speciaal voor deze
gelegenheid gekapte pisangbladeren worden gelegd. Daarmee is de tafel
gedekt. Men spreekt echter terecht niet van 'meja' (tafel), maar van
'daun' (blad) daarmee doelende en de nadruk leggende op de pisang-bladeren.
|
| De maaltijd wordt samengesteld
uit traditionele gerechten zoals papeda-dingin, kasbi-goreng, pisang
en dergelijke (herkenbaar voor de geesten der voorouders). De ingrediënten
voor de gerechten, met name de sago, kasbi, pisang, groenten etc.
worden geleverd door de dati waartoe de familie behoort en thuisbezorgd
door de vrouwelijke anak-anak-dati (dati-leden). Na de bereiding worden
de gerechten samen met de 'kain mananu'o', uitgestald op de pisangbladeren.
De kledingstukken zijn een geschenk van de vader van de bruidegom
aan zijn nieuw verworden schoondochter. En dan ....'daar komt de bruid' ..... Hoewel de manier waarop ze komt afhankelijk is van een aantal factoren. Ten eerste: behoort de bruidegom al dan niet tot de plaatselijke 'bangsawan' (adal) of 'upper ten' (top tien). Want je begrijpt zeker wel dat de 'intrede' in zo'n geval gepaard gaat met vele extra toeters en bellen. Verschil in stand moet er zijn. Ten tweede: Het soort huwelijk, bijv. "kawin minta" of "kawin lari" speelt een rol. Hoofdzakelijk komt dat pas tot uiting bij het begroetingsprotocol ten tijde van de 'entree' van de bruid bij het stamhuis. |
 |
| Is het meisje woonachting in de patuan (rechtsgebied)
van Makariki, dan wordt het kind uit haar ouderlijke woning opgehaald
door familieleden van haar man. Als alternatief kan zed door haar
eigen (vrouwelijke) familieleden of een stel vriendinnen worden gebracht.
Soms is daar ook een mannelijke begeleider bij - een kenner van de
BAHASA TANAH (streektaal) - die dan tijdens de begroetings-ceremonie
optreeds als "speaker". Komt de bruid uit een ander dorp of van een
ander eiland, wordt ze opgehaald of gebracht met de arombaai. Arriveert
het vaartuig bij de labuhan (rede), volgt een ere-rondje, een scheepsbeweging
die men BAILELE (ronddraaien) noemt. Op het strand staat een ontvangstcomité gereed, samengesteld uit Soa-genoten, dat het arriverende gezelschap richting rumah pusaka begeleidt. Het gebeurt ook wel dat de Saniri Negeri (dorpsraad) de taak van eht comité vervult, maar dan is de bruidegom of zijn vader geheid een VIP. |
| Voor het huis aangekomen, wordt het gezelschap door de huwbare meisjes van de Soa, de 'jojaro', gevangen in een meters lange witte kain. Ze maken daarmee een omtrekkende beweging die veel aan de eerder genoemde , bailele manoeuvre van de arombaai doet denken. De handeling met de kain noemt men: KATONG SALOY, zoiets als: "wij groeten u". Eerlijk gezegd, wekte het de indruk dat men de bruid er mee wilde beletten alsnog de benen te nemen. Vermoedelijk heeft het iets temaken met een ander oeroud Alfoers gebruik. ASSOY, een soort rondedans ter begroeting van gasten. Men vertelde ons dat elders de demonstratie met het laken wordt toegepast zodra de bruid voet an de dorpsgrens zet. |
" Hormati Ponu-Ponu. Tabéa Puú Mena Waë Teuno Ma'Ata. Tabéa Puù Weno Pikasao Teuno Salaruwé. Tabéa Wo Upu asal basaudara. Aié Teuno Oru, Teuno Oru here'e lo'o mina nala halamuri Opvallend is de begroeting van de voorouders. Hier zijn dat die van Wattimena-Waë en Wattimury. red). Na de begroeting volgt, ook in de bahasa-tanah, het doel van de komst (in dit geval de aflevering van de bruid. Natuurlijk heeft de ontvangende partij ook een 'speaker', die dan antwoordt:
"Tabeanya Upu Lessynaya Teuno Puiratu, Wah silahkan pu nusuami .... "
Hier is de dankgroet gericht aan de voorouders van Titiahy.
Is er sprake van een kawin lari, wordt door beide partijen alleen de
begroeting uitgesproken en blijft het verhaal betreffende het doel der
komst achterwege.
Het gezelschap mag nu naar binnen waar, sinds de omhelzing van het Christendom,
eerst met de bruid gebeden wordt. Daarna kunnen de dames aan tafel.
De bruid neemt plaats aan één der lange zijden, tussen
twee van haar schoonzusters, of bij ontstentenis hiervan, twee nichten
van de bruidegom. De andere plaatsen worden ingenomen door vrouwelijke
familieleden of verwanten van de bruidegom, mits de dames behoren tot
de Mata Rumah van de Soa. (Uitgetrouwden zijn dus uitgesloten). De mogelijkheid
bestaat dat er een eregaste bijv. een hartsvriendin van de bruid,
mee aanzit. Direct tegenover de bruid zit de oudste of meest representatieve
familielid, een tante die de honneurs als ceremoniemeesteres waarneemt.
Zij opent de ceremonie met een pasawali, een redevoering waarin ze onder
andere de bruid voorstelt aan haar nieuwe familieleden en dezen vraagt
de bruid te erkennen en te accepteren als bloedeigen zuster.
Vervolgens wordt de bruid geholpen om op te staan. Dat helpen moet. Het
is haar door de adat verboden op eigen kracht overeind te komen. Onder
leiding van de ceremoniemeesteres wordt ze dan gekleed in het Baju
Mananu'o en de Kain Salele. Nu kan het eten aanvangen. De schoonzusters
of nichten reiken haar de gerechten één voor één
aan. De bruid is verplicht hiervan iets te gebruiken, een verplichting
die geldt met betrekking tot alle traditionele gerechten. Na afloop
wordt her resterende eten verwijderd, het gaat naar de dis van de heren
die elders in het huis van hun natje en droogje worden voorzien. De pisangbladeren
die als tafelkleed hebben gediend, worden zorgvuldig opgevouwen en op
het dak van het huis gelegd, waar ze blijven tot ze volledig verteerd
zijn.
De nu tot de familie behorende vrouw mag zich thans vrijelijk door de Rumah
Pusaka bewegen en kan kennis maken met de mannelijke familieleden, de
vrienden en kennissen. Voor de zwagers zit er echter een addertje onder
het gras. Zij mogen weliswaar met hun schoonzuster spreken, maar alleen
betreffende ernstige onderwerpen, geen gekheid dus. Ook mogen ze geen
enkele maaltijd met haar gebruiken, sterker nog .... ze mogen haar zelfs
niet zien eten. Bij het eerder genoemde kennismaken wordt de bruid
geflankeerd door de bruidegom, zij voorzien van "sirih-pinang"
en hij met een kruik "kolwater" versnapering voor hun gasten.
Zoals we al zeiden, mag de bruid zich nu wel vrij door het huis bewegen,
maar is gedurende drie dagen verplicht de 'kain mananu'o' te dragen
zonder deze te mogen afleggen en in welke tijd ze ook niet mag baden.
Helaas kan de bruid gedurende deze drie dagen ook niet eens lekker door
haar echtgenoot worden geknuffeld, omdat het hem verboden is de "kain
mananu'o aan te raken. Een verbod dat van kracht blijft ook nadat de
kledingstukken niet meer gedragen worden. Het is overigens gebruikelijk
dat het "badju" na het verstrijken van de ceremonie aan één
der schoonzusters wordt geschonken.
Na het verstrijken van de drie dagen wordt de jonge vrouw door haar schoonzusters,
nichten en tante's - onder toezicht van eerder genoemde ceremoniemeesteres
- naar een badplaats van het riviertje Nalawaë gebracht. Ze wordt
daar volgens de regels van de adat gebaad, waarmee het gehele ritueel
is volbracht. Het behoeft natuurlijk geen betoog dat de waspartij slecht
een symbolische handeling betreft en geen grondige schoonmaak beurt.
Aantekeningen:
Vergeten we jullie nog te vertellen dat, indien de bruid voor het plaatsvinden
van de sarong baju ceremonie in de Ruma Pusaka op bezoek zou komen,
zij daar niets te eten of drinken (zelfs geen water) krijgt aangeboden.
Dat is namelijk volgens oude adat-regels voor haar pemali, dus verboden.
Heeft ze toch honger en dorst zal ze zich elders moeten laven en/of
lessen. Gedurende de gehele ceremonie is alles er steeds op gericht
de geesten der voorouders in het gebeuren te laten delen. Elk detail
moet dus voor hen herkenbaar zijn. Meestal dringt niet dit bewust bij
alle deelnemers door. Vandaar dat bijvoorbeeld alle hoofdpersonen zijn
gekleed in - voor de mannen bij voorkeur zwart - adat-kostuum
Soortgelijke gebruiken.
Het zal geen verwondering wekken dat elders in de Molukken soortgelijke
gebruiken bestaan zoals die in Makariki. Hieronder volgt een lijst van:
AHORI (eiland Ambon). Gebruik ten aanzien van de opname van de bruid
in de Mata Rumah van de bruidegom. Vindt direct na de verloving plaats.
PANAMA (eiland Ambon). Adat gebruik met 'baju mananu'o"
PAMOI (eiland Haruku). Opname ceremonie, afhankelijk van eb of vloed
TARATUL (eiland Saparua) Ceremonie onder de druiplijn van het dak van
de Rumah Pusaka. De bruid krijgt daar een KAIN UTE-UTE om de schouders.
SONURU (Eiland Saparua). Een huwelijksvoltrekking volgens de adat-regels.
Wordt niet meer toegepast.