Pusaka Huinelo

De aarbeving van 30 september 1899 is in Makariki beter bekend onder de naam: AIR TURUN-NAIK (het dalende - stijgende water). En dat komt omdat het dorp werd verwoest door de enorme vloedgolf die onstond ten gevolge van de aardbeving. Van het indrukwekkend evoorval is een officieel rapport gemaakt waarvan we hieronder enige bijzonderheden geven.

Op 6 februari 1900 voltooide Dr. R.D.M. Verbeek te Buitenzorg, het later Bogor, zijn "Kort verslag over de aard- en zeebeving op Ceram d.d 30 september 1899." Een zeer interessant verhaal met veel details en vol technische termen, en ondanks het feit dat de doctor het een "kort verslag" noemt, voor ons doel toch te lang om het in extenso over te nemen. We hebben er dus maar een uittreksel van gemaakt met een ietwat gewijzigde stijl. Wil je echter het oorspronkelijke, onverkorte verslag lezen, verwijzen we je naar de bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde te Leiden, want daar bewaren ze het.

In de zeer vroege ochtend van de 30ste september anno 1899 werden de bewoners van Ceram opgeschrikt door een aardschok die vooral in de Elpaputih-baai tamelijk hevig was. De schok vond om ongeveeer 20 minuten voor twee 's nachts plaats; de tijdsbepalingen verschillen nogal naar gelang de punten van waarneming. Dat kwam niet alleen doordat die schok niet over tegelijkertijd werd gevoeld en geregistreerd, maar voornamelijk omdat de, toen in de Molukken zeer schaars aanwezige, uurwerken niet zelden onderling belangrijk in tijd verschilden. Volgens een bericht van het "MAGNETISCH- EN METEOROLOGISCH OBSERVATORIUM" in het voormalig Batavia, zou de beving om één uur en twee-en-veerting komma twee minuten lokale tijd te Amahai hebben plaats gevonden. De schade door de aardbeving op zichzelf veroorzaakt, zou betrekkelijk gering zijn geweest en weining mensenlevens hebben gekost, ware de schok niet gevolgd door een vloedgolf die de kusten op verscheidene punten overstroomde en de laag gelegen dorpen met woest geweld overspoelde.


Makariki werd in z'n geheel verwoest, inclusief kerk en school. De onderwijzer J. Manuhutu werd gewond, maar zijn collega David Sahetapy daarentegen kwam er zonder kleerscheuren, dus heelhuids, vanaf. De golf kwam ook tot aan de zuidwestpunt van de baai, waardoor de dorpjes UWAHLOHY, TUMALEHU en in mindere mate LATU schade opliepen. De golft zette zich zelfs buiten de baai voort naar de noordkust van het eiland Saparua. Hier werden de laag gelegen dorpen Itawaka, Nolloth en Ihamahu gedeelteijk overstroomd, maar dat had gelukkig niet veel om het lijf.

Tuluti-baai.

Bij de kust van Tehoru, in het westen van de Tuluti-baai, vond een 'sliding' plaats, met als gevolg een golf die het gehele dorp Tehoru overstroomde en de dorpen Wolu en Laimu gedeelteijk. Volgens een officiële opgave bedroeg het aantal dodelijke slachtoffers ongeveer 1300 zielen.

De beving, behorende tot de middelmatig hevige, werd voorlopig wel door de gehele Molukken gevoeld en zelfs op het eiland Celebes, het tegenwoordige Sulawesi, geregistreerd.